The aircraft carrier USS Franklin

Özünə uduzmuş prezident

Necə deyərlər, borclu borclunun prezidentliyini istəyər

Mixail Saakaşvilinin kütlənin önündə parlament zalına daxil olduğu, Eduard Şevadnadzeni hakimiyyətdən sözün həqiqi mənasında qovduğu kadrlar artıq tarixin mülkiyyətidir.
O, Qafqaza bizdən ötrü yeni lider tipi kimi daxil oldu.

O, inqilablar fəsiləsinin tikanlılar tipinin qızılgülü kimi cazibədar görkəmiylə hamının yadındadır.

O, Amerika Birləmiş Ştatlarının prezidenti Corc Buşu Qafqazın düz göbəyinə qədər gətirimiş dövlətin rəhbəri kimi diqqət mərkəzində oldu.

O, ən kəskin və sərt bəyanatlarla Moskvanı ittiham edəndə də, öz şəxsi mühafizəsinin müşayiəti ilə Rusiya hərb maşınının qarşısına çıxanda da heyrətlənməmək olmurdu.

Seçicilərin 97 faizinin səsini qazanaraq prezident seçilmiş Mixail Saakaşvili hakimiyyətə böyük iddialar və hədəflərlə gəldi. O keçmiş prezidentin dövründə lağa qoyduğu pensiya həddini maksimum artırmaqdan tutmuş, balaca və solğun Gürcüstanın böyük və işıqlı gələcəyinə qədər hər şeyi nəzərə almış, buna aparan yolda ilk növbədə yol polislərini islah etməyə başladı. Amma islahatların gözlənildiyindən, daha doğrusu vəd olunduğundan ləng getməsi öz sözünü deyirdi. Böhran kütləsi sıxlaşırdı. Gürcülər qocanın onlara vermədiyi quyruqu cavandan gözlədi. Çox gözlədi. Xahiş etdi. İstədi. Tələb etdi. Və nəhayət quyruq əvəzində yumruq aldı.

Saakaşvilinin müxalifətin qarşısına qətiyyətli, dəyənəkli, silahlı, şırnaqlı çıxması onu adətən Şevadnadze ilə müqayisə edənlərə ilk dəfə imkan verdi ki, bu paraleldə müsbəti keçmiş qocanın və qoca keçmişin qarşısına yazsınlar. Saakaşvili öz idarəçiliyinin ən çətin anlarını yaşamalı oldu. Müxalifətlə toqquşmada xal hesabı ilə qalib gələn gənc prezident növbəti addımlarında ona lazım olacaq qətiyyətin dərəcəsini yenidən hesablamaq məcburiyyətində qaldı. Saakaşvilinin növbədənkənar prezident seçkiləri təyin etməsini belə adlandırmaq olar.

Seçkiqabağı təbliğat üçün hava və su kimi efir ehtiyacı olan müxalifəti bu imkanlardan məhrum edən Saakaşvilinin seçkilərə qorxmadan getdiyini demək olmaz. O bu seçkilərdə təkcə öz kürsüsünü yox, Harvard universitetinin diplomunu, Qərbin dəstəyini qazanmış demokrat lideri obrazını da girov qoymalı olurdu. Görünür elə buna görə də seçkilərdə oğrun dəstək aktından, daha doğrusu altşüurun imkanlarından da bəhrələndi. Gürcüstanın NATO-ya üzv qəbul edilməsinə xalqın razılığını, parlament seçkilərinin bu ilin yazında keçirilməsi ilə bağlı rəyi də məhz seçki günü öyrənmək bu niyyətə xidmət edirdi. Vətəndaşların yadına NATO Saakaşvili ilə düşürdü. Öz səsi, vicdanı və qutu qarşısında tək qalmış vətəndaş- Saakaşviliyə NATO-ya, NATO-ya isə Saakaşviliyə görə səs vermiş olurdu. Belə də oldu. Əhali NATO-nu seçdi.

Onu da unutmayaq ki, hadisələrdən əvvəl və sonra Rusiyanın bölgədəki oyunu və müxalifət qüvvələrinin tərkibinin Kremlə işləyənlərdən ibarət olduğun reklam edən video-dəlillərin təəssüratı da öz işini görürdü. Belə olan halda səs verən vətəndaş müxalifətə səs verməklə, həm də nəylə risk edə biləcəyi barədə də özünə hesabat verirdi. Başqa bir tərəfdən oyun elə qurulmuşdu ki, müxalifət də narazı qalmamalıydı. Parlament seçkilərinin payızda yox, bu ilin yazında keçirilməsinə referendumda razılığın alınması dolayısı ilə müxalifətin tələbinin yerinə yetirilməsi idi. Hər halda seçkilər bitdi. Verilən, alınan səslər verildi və alındı. Saakaşvili yenidən prezidentdir. O müxalifətə qalib gəldi. Amma özünə, əvvəlki- 97 faizlə qalib gəlmiş Saakaşviliyə məğlub oldu. 52 faiz də üstünlükdür. Amma bu artıq o deməkdir ki, gürcülərin az qala yarısı yeni prezidenti dəstəkləmir. Saakaşvilinin keçən dəfə qazanlıdığı səslər ona öz planlarını həyata keçirməyə tam azadlıq verirdi. Bu dəfə o təkcə 52 faizin deyil, həm də 48 faizin girovudur. İndi onun ölkəsində müxalifət prezidentin arzu etmədiyi, amma Qərbin ürəyincə olan tərzdə güclüdür. İndi Mixail Saakaşvili daha ehtiyatlı olmalıdır. Qarşıdan parlament seçkiləri gəlir. Aprelə çox az qalıb. Saakaşvili yəqin ki, müxalifət qüvvələrinin əksəriyyət təşkil edəcəyi parlamenti alacaq. Necə deyərlər Gürcüstan Ukraynanın keçdiklərini təkrar etməli olacaq. Prezident və yeni parlament münasibətləri isə güclü müxalifət və nəzarət olunan dövlət başçısı kontekstində qurulacaq. Bu isə həm də o deməkdir ki, Saakaşvili müxalifətdən daha arxayın ola bilməyəcək. Müxalifət də elə ondan. Qərbə də elə bu lazım idi. Mixail Saakaşvili gənc yaşı üçün çox müdrik tərpəndi. Riyazi baxımdan yanaşaq. Saakaşvili 2008-ci ilin yanvarının əvvəlinə öz ilk 97-faizinidən 45 faizini itirərərk gəldi. Seçkilər yanvarda yox, məsələn apreldə və ya mayda keçirilsəydi, Prezident birinci turdaca məğlub olacaqdı. Taleyin istehzasına bax. Azərbaycanlılara 8 il əvvəl Şevardnadzenin çantadaşıyanları deyən Saakaşvili bu dəfə özü borçalıların qapısını döydü. Və ən maraqlısı da elə burasıdır ki, öz xalqı ondan az qala üz dönqdərdiyi bir vaxtda Azərbaycanlılar ona 87 faiz səs verdi. Ermənilərdən cəmi iki faiz geridə qalan həmdil, həmqəlb, həm xarakterlərimiz Saakaşvilini prezident etdilər. Necə deyərlər, borclu borclunun prezidentliyini istəyər. Seçkilər Qərbin öz kəsi və özgəsinə yanaşma tərzini də xatırlatdı. Necə deyərlər, məsələn Azərbaycanda seçkilərə dörd gözlə baxan Qərb, Gürcüstana gözüyumulu baxdı.
Gürcüstanda keçirilən prezident seçkilərindən çıxan nəticələrə baxaq.
1. Əvvəla, Saakaşvili qalib gəldi. Bunu Qərb və Saakaşvili istəyirdi.
2. Müxalifətin tələbi yerinə yetirildi və parlament seçkiləri vaxtından əvvəl, bu ilin yazında keçiriləcək.
3. Gürcüstan NATO-ya girmək qərarını referendum vasitəsilə xalqın iradəsinə çevirə bildi.

İndi qalır yazı gözləmək. Məncə hər şeyin bitdiyini yalnız onda demək olacaq. Və ya elə başlandığını da.

Mirşahin

Reference:

ANSPRESS

Extraordinary Guitar music

Just Beauty

F6F Hellcat

Çılpaq MədəNiyyət (3-cü yazı)

"Hələlik isə əlinizi öpmək üçün uzatmayın, əziz aktrisalar! Bəlkə də min yerə vurmusunuz"…

Həyatın Dibində

Ya 1985, ya da 1986-cı il idi.
… Bakı Dövlət Universitetinin jurnalistika fakültəsinin ya ikinci, ya da üçüncü kurs tələbəsi olan mən (Mir Şahin) Akademik Milli Dram Teatrının səhnəsində gedən «Həyatın dibində» tamaşasına baxırdım. Teatrın bütün görkəmli, aparıcı aktyorlarının (Səməndər Rzayevdən Yaşar Nuriyevədək) iştirakı ilə oynanılan bu əsər çox az tamaşaçı toplamışdı. Arxa sıralar demək olar ki, bomboş idi…
Mən orta sırada oturmuşdum. Aktyorlar özləri belə əsnəyirdisə deməli baxımlı, maraqlı nəyəsə ümid etmək artıq şey olardı. Darıxırdım. Bekarçılıqdan, barmağıma azca böyük olan üzüyü (anamın hədiyyəsi idi) çıxarıb taxırdım. Bir neçə dəfədən sonra üzüyü yerə saldım. Zalda kavrolit olduğundan üzük yerə düşəndə səs çıxarmadı. Əyildim, baxdım. Qaranlıq olduğundan tapa bilmədim. Düşündüm ki, tamaşa bitər, işıqlar yanar, taparam. İynə deyil ki? Bir də teatr tamaşaçısının gözü-könlü mənim aləmimdə sıravi bir küçə adamının gözü-könlü ilə müqayisədə fərqli olmalıydı. Uzaqbaşı bu üzük dığırlanıb lap ön cərgəyə düşəcək, səhnənin divarının dibində dayanacaqdı da. Burada da onu xadimələr tapacaqdı, vəssəlam…. «Həyatın dibin»ə düşmüş üzüyümü buradan rahatca çıxarmaq üçün sonu gözlədim. Tamaşa bitdi. İşıqlar yandı. Tuşumda olan bütün sıralardakı oturacaqların altını bir-bir axtardım… Xadimələrə yaxınlaşdım… Boş yerə. Hamısı əbəsmiş. Üzüyüm itmişdi.
…Doğrudur, sonralar da tamaşalara gedirdim. Amma zala girəndə üzüyüm yadıma düşürdü, binadan çıxanda da üzüyüm yadımdan çıxırdı. Əslində mən ömrümdə yediyim ən dadlı buterbrodların da Akademik Dram Teatrı ilə bağlı olduğunu, eləcə də günlərin bir günü elə həmin səhnədə Lorkanın «Qadın faciəsi» əsərində vurulduğum gənc aktrisanın (Mehriban Xanlarovanın) ardınca heyran-heyran düşüb onu evlərinədək izlədiyimi də xatırlaya bilərdim. Yaxud «İblis»-də Hamlet Xanızadənin qəhqəhələrini, «Sizi deyib gəlmişəm!»də Məmmədov Həsənin ustalıqla Məmməd Həsən əmiyə keçdiyini yadıma sala bilərdim. Amma bütün bunları qəsdən etmirəm. Çünki Azərbaycan Dövlət Milli Dram Teatrının ayrı-ayrı aktyorları, aktrisaları, tənqidçiləri ekrana yayxanıb əzəmətli olanlardan, möhtəşəm keçənlərdən kifayət qədər danışıblar. Ağızlarını marçıldada-marçıldada Məmmədrza Şeyxzamanov (Burada gərək ki, «a» hərfini 6 dəfə uzadıblar…), Abbas Mirzə Şərifzadə (burada da mütləq «müqtədir sənətkar» kimi bir söz birləşməsi tapıb aktyorumuzun adının əvvəlinə atıblar), İsmayıl Osmanlı (amma bir şərtlə ki, bu adı və soyadı deyəndə dərindən ah çəkiblər…) və onlarla başqa səhnə ustalarını sadəcə tərifləyiblər. (Hə, yalnız tərifləyiblər!. Professor Mehdi Məmmədovun Azərbaycan televiziyası ilə apardığı verilişlər istisnadır. Onun şərhləri öz dərinliyi, yanaşmasının peşəkarlığı və qərəzsizliyi ilə seçilərdi) Qalan teatrşünaslar hansısa teatr tamaşasından danışarkən əsərin məzmununu sadəcə sadalayırdılar, ya da uzaqbaşı deyərdilər ki, məsələn, C.Cabbarlının Almazı müsbət obrazdır, İmamyar qolçomaqdır, Fuad gərək nişanlısını atmayaydı… Öz aləmlərində də elə bilərdilər ki, azı Stanislavskidirlər… Və ya qəzetlərdə vaxtaşırı dərc olunan resenziyalarda da bir-iki növbətçi tənqidi fikir yer alarldı ( məs. «Elxan Ağahüseynoğlu və ya Sadıq İbrahimov öz rolunun öhdəsindən gələ bilmədi» kimi), qalan abzsalar isə Leyla Bədirbəyli, Ağasadıq Gəraybəyli kimi təcrübəli aktyorların tərifinə həsr olunardı. Və bəlkə də «Hicran» kimi tamaşaların Azərbaycan komediya məktəbinin zirvə nöqtəsi olması belə tənqidçi dayazların hesabına mümkün oldu. Baxmayaraq ki, Cəlil Məmmüdquluzadənin «Ölülər»i də güldürmək imkanına malikdir. Yeri gəlmişkən, bu gün səhnəmizin bəlkə də ona «Mənim ərim Dəlidir!» dən qat-qat çox ehtiyacı var. Xülasə bax elə təxminən bu səbəbdən də mən «görkəmli» teatrşünaslarımızın yolu ilə getməyəcək, onların liberalist qeydlərinin üstünə öz qeydlərimi yükləməyəcəm…
Mən heç o barədə də ətraflı danışmaq niyyətində deyiləm ki, teatra ilk dəfə biz tələbəliyin ilk illərində, müəllimimiz Məmmədbağır Həyatzadənin təşəbbüsü və təşkilatçılığı ilə getmiişdik və o zaman kiçik zalda Anuyun «Medeya» tamaşası oynanılırdı. Təbii ki, biz tamaşanın məziyyətləri barədə danışmaq istərdik, amma qocaman müəllimimiz, tələbə yoldaşımız Ədibənin əllərindən tutub Amaliya Pənahovaya necə zəng etdiyini, onun gözləri ilə necə ovsunlandığı barədə aktrisaya etirafı barədə təəssüratlarını bizimlə bölüşdüyünü görəndə təbii ki, susmuşduq. Teatr mövzusuna bir də Yaşar Nuriyev və Firəngiz Mütəllibova ilə fakültəmizdə keçirilən görüşdə qayıtmışdıq. (O zamanlar Yaşar və Firəngiz Elçin və Gülnar obrazları ilə ölkənin ən populyar aktyor və aktrisası idilər. Hətta Bakının qızları Firəngiz Mütəllibova kimi boyunlarını azca yana əyirək yeriməyə başlamışdılar…).

Sənət Separatçılığı

Ola bilsin ki, mülahizələrim kiməsə qatma-qarışıq görünsün. Amma mən oturacaqlarının hansı birininsə altında üzük itirdiyim milli teatrımız barədə qatmasız-qarışıqsız danışa bilmirəm. Potensialı etibarilə balaca bir teatr formalaşdırmağa kifayət edə biləcək aktyor heyətinə malik paytaxtda neçə teatr var. VAHİD MİLLİ TEATRIMIZIN ƏRAZİ BÜTÖVLÜYÜNÜN PARÇALANMASI NƏTİCƏSİNDƏ YARANMIŞ KİÇİK SƏHNƏ UCQARLARI SADƏCƏ OLARAQ BİR SƏNƏT SEPARATÇILIĞI MƏNZƏRƏSİDİR.
Bəlkə də sərt səsləndi.
Amma tutaq ki, elə Milli Dram Teatrının səhnəsində Məleykə Əsədova ilə rəqabətdə Gültəkini oynayacağına ümidini azı yaxın 10-15 ilə konservləşdirməyə məcbur olan gənc aktrisa ömrü boyu 4-cü xadimə olmaq taleyilə, başqa, nisbətən az nüfuzlu teatrda məsələn, Hamleti oynaya biləcəyinə ümid bəsləyən gənc Baş Teatrımızda hələ bir 6-7 il də Nəriman Nərimanovu Tağıyevin evində müşayiət edən 2-ci qızıl əskər rolu ilə barışmaq istəmir.
Deyəcəksiniz ki, təbii seçmədir. Baş rolları gərək layiqlilər oynasın. Razıyam. Amma biz keçən dəfə milli ədəbiyyatımızın böhranından danışarkən təsadüfən «nədənsə yalnız köhnə kişilərdən» danışdığımızı xatırlamamışdıq. İş elə gətirib ki, teatra da təzələr çox gec gəlir. Və köhnələr də heç cür getmək bilmir. Və inanın mənə ki, burada Xuraman və Fidan Qasımovalorın, yaxud Lütfiyar İmanovun Opera və Balet teatrından incikliyinin səbəbləri ilə Kamal Xudaverdiyev və Fuad Poladovun Milli Dram Teatrından narazı qalmasının motivləri arasında heç bir fərq yoxdur. Əslində gərək, böyük səs adamı, SSRİ Xalq Artisti Lütfiyar İmanov 70 yaşında «Koroğlu» oynamaq istəməsin. Koroğlu öz nərəsi ilə rəqiblərini kar edib. Özünün qulaqları yaxşı eşidirdi axı. Ona görə də əvvəlcə gərək bizim Koroğlunun öz qulaqları heç olmazsa yaxşı eşitsin. Barı musiqini eşidə biləcək qədər.
Tamaşaçını uşaq yerinə qoymaqla səhnəyə 50 yaşında Leyli, 55 yaşında Məcnun buraxmağın heç bir fərqi yoxdur. Dünən Leylini oynayan bu gün Leylinin anasını, taleyilə barışaraq oynamalıdır. Yəni yaşlı aktyor öz yaşına uyğun rollara yavaş-yavaş öyrənməlidir, tamaşaçısının, dinləycisiinin gözü qabağında qocalmağa səmimiyyəti çatmalıdır. Və nəhayət dəxli yoxdur, sən Milli Dram Teatrının rəhbərisən yoxsa, Gənc Tamaşaçılar Teatrının, heç vaxt sənin ağlına «Aydın» tamaşası üçün dövlətin verdiyi vəsait hesabına qurulmuş dekorasiyanın taxtalarını oğurlayıb öz bağına aparmaq gəlməməlidir. (Allah sənə rəhmət eləsin, Əlabbas Qədirov!»)

Xəcalət Üçün Alqışlar

Milli Dramaturgiya ölüm ayağındadır. Rəhmətlik İlyas Əfəndiyevdən sonra yaranmış boşluğu bir az Elçin (yazıçı), bir az Bəxtiyar (şair) və bir az başqa şair və yazıçılar doldururdusa, indi bu yükün altına əsasən zavod direktoru, hakim, səfir, aktyorların özləri girir. Bəlkə də bu özlüyündə dəhşətli deyil. Dəhşətli orasıdır ki, artıq Nurəddin Mehdixanlı, Ramiz Novruz kimi peşəkar aktyorlar məni zavod direktorunun əsəri əsasında qoyulmuş «Xəcalət» tamaşasına dəvət edir və tamaşanın çox yaxşı olduğuna inandırmağa çalışır. Bəlkə burada da bir elə böyük dəhşət yoxdur. Bəlkə daha dəhşətlisi budur ki, mən gedir, baxır, İNANIRAM!!! Deməli, zövqümüz bu əsərə yaxşı deyə biləcək şəkil alıb!

BU GÜN ƏN YAXŞI TAMAŞAMIZ XƏCALƏTDİR!

Zorən dramaturqlar səhnəmizi ələ keçirib.
HESABAT-da öz işi ilə məşğul olmayan ədəbiyyat adamının yerini başqalarının tutduğunu yazmışdıq. Həmin dərdi bütün diaqnostik nüanslarına kimi teatrımıza da aid etmək olar. Fikir verirsinizsə, mən teatrlarımızın bir neçəsinin adını çəkir və onların bir-ikisini ümumiləşdirmə predmeti seçməklə qalan teatrlarımızın da vəziyyətinin fərqli olmadığını sübut etməyə çalışıram. Televiziya, yoxsa teatr tamaşası olmasından asılı olmayaraq yazıçılarımız güruhun zövqünə enir və Vaqif Səmədoğlu «Bəxt üzüyü» yazır. Əlbəttə mövcud ədəbi mühitin ərköyünləşdirdiyi, Azərbaycanın müasir ədəbiyatının şübhəsiz ki, böyük və istedadlı adamlarından olan Vaqif Səmədoğlunun Bəxt Üzüyü mənim teatrda itirdiyim o üzük deyil. Amma fərqi yoxdur. Hər iki üzük itib. Mənim üzüyüm zalda. Vaqifin üzüyu səhnədə. Əslində Vaqif içərisində baş vermiş çevriliş nəticəsində daxilində hakimiyyəti itirib. O imkan verib ki, kütlə onun içindəki intellektual üsuli-idarəni devirsin. Doğrudanmı kifayət qədər istedadlı və maraqlı Vaqif tarixin yadında Moşu Göyəzənli ilə qalmaq arzusundadır?!

Səhnə Aydınlıq Deyil

Razıyam ki, Azərbaycan xalqının təfəkkürü melodramanı rahat həzm edir. Bu millətin əzələsinin boş, ürəyinin dolu olmasının nəticəsidir. İndi allah hamını şotland yaratmır ki… Bu aydındır. Amma aydın olmayan da var. Bu da məsələn elə «AYDIN»dır. Teatrımızda neçə illərdir ki, tamaşaçılarımızın ağlaya-ağlaya, üzü-gözü gələcəyə «dəsmal eləyib yanınca apardığı bu tamaşa»nın mənən köhnəldiyi məgər aydın deyil? Axı Cəfər Cabbarlı o əsəri məhz sinfi mübarizədə dramaturgiyanın konkret rolu barədə sovet ədəbiyyatının tələbləri əsasında yazmışdı.
Aydın proletariatı kapitalizmə qarşı qaldırmalıydı.
Axı deyəsən Azərbaycan daha sosializm qurmur?!
Bəs onda bu zavallı, bədbəxt Aydını ləçəklərinə qan çilənmiş Gültəkini ilə birlikdə niyə qoymuruq ölsün öldüyü yerdə? Yaxşı tutaq ki, Cabbarlının yaradıcılığı ölməzdir. Necə deyərlər, xub! Onda gəlin Sevili dirildək də. Azad Qadın heykəlinin acığına çadrasını bərk bağlayan yeni ana və yeni bacılarımızdan ötrü maraqlı ola biləcək bu əsəri tamaşaya qoyaq. Belə getsə Almaza da növbə çatacaq… Epikur deyirdi: «İnsan gərək ölümdən qorxmasın. Ona görə ki, insan olanda ölüm olmur, ölüm olanda insan. Və ona görə də onlar bir-birini görmürlər. Və elə bu səbəbdən də inanmıram ki, müasir Azərbaycan teatrı senzura görür. Biri olanda o biri olmur. Bu səbəbdən. Və məncə Bəxtiyar Vahabzadə də özünün əvvəl 3 saatdan artıq olan «İki Vəkil» əsərinin qısaldılmasına senzura qayçısının əməli kimi yanaşmayıb. Bəlkə də onu inandıra biliblər ki, əsər uzundur: guya vəkillər bir-biri ilə çox danışırlar. Və sair və ilaxır.
Amma ONLAR məni inandıra bilmədilər.
Bəxtiyarı 50 dəqiqəlik kiçiltməklərinin səbəblərinə inandıra bilmədilər.
Bundan sonra qoy o tamaşada bədbəxt, dişlərinin iti yerləri kütləşdirilən çörək vəkili nə qədər istəyirsən qışqırsın. Bata biləcək ki…
Qışqırmaq isə teatrlarımızın başlıca məziyyətidir. Bunun da səbəbi səhnəmizin akustikası ilə bağlı yaşanan xroniki problemlərdir. İş burasındadır ki, səhnələrimiz (filarmoniyası da belədir, Dram Teatrının səhnəsi də) keyfiyyətsiz səs avadanlığının sayeyi mərhəmətində aktyorlarımızı bağırmağa vadar edir. Ona görə də bizdə aktyorlar heç vaxt pıçıldamırlar. Tamaşaçılardan fərqli olaraq. Bizdə aktyorlar və aktrisalar həmişə bağırmalıdır. Bağırmalıdır ki, səs sonuncu sırayadək gedib çatsın. Ona görə də bizim aktyor məkbəti «Bəs baş əymədiniz əymədim bəli! Əyilməz vicdanın böyük heykəli!»nin bağıran intonasiya modelindən çıxmır. Opera və Balet teatrımız hələ şükürlüsüdür. Amma bu səhnəyə çıxan yeni ifaçılardan birinə Gülxar xanım Həsənovanın verdiyi öyüd-nəsihət də heç vaxt yadımdan çıxmır: «Mikrofona arxayın olma, qışqır, qızım! Özü də səhnənin lap ucuna gəl. Arxada səs boğulur!»
İndi şükür allaha ki, teatr binalarının əksəriyyəti təmirə bağlanıb. Ola bilsin ki, səhnələrin akustikası xüsusi diqqət çəkəcək. Və biz hətta sovet teatrlarının çoxdan rədd etdiyi qışqırıq tərzindən əl götürəcəyik və teatrda obrazlar qışqırmayacaq, sadəcə söhbət edəcək.

Oxşanan Zövqlər

Teatr məbəd deyil.
Əlbəttə bu aktyor və aktrisaların özlərinin uydurduğu təsəllidir ki, var. Onlar əslində tamhüquqlu insan həyatını elə səhnədə yaşayırlar. Yerə enəndə bütün yalançı əzəmət və təntənələri itir. Özlərini bələdiyyə-parlament, kamera-həbsxana teatrı adlandırmalarından asılı olmayaraq Azərbaycan teatrının əsil təyinatı əyaələtçilikdir. Baxmayaraq ki, aktyor və aktrisalarımız içərisində istedadlıları az deyil. Amma onlar çox aşağı keyfiyyətli mətnlərin əlində girovdurlar. Dramaturgiya demək olar ki, yoxdur!!! Rejissorlarımız yoxdur. Müğənni qızı yük qatarının kuzovuna niyə mindirdiyini, bir-iki kadr sonra isə onu elə həmin qatarın relsi boyunca ora-bura niyə qovduğunu heç özü belə anlamayan, siyasi şərhçi Bovinin təbiri ilə desək POLUZNAY-KLİP REJİSSORLARInın səhnəmizə verəcəyi yeniliklər ancaq qara zırramaların zövqünü oxşaya bilər. (Oxşamaq ölünün ünvanına, ağlayaraq avazla xoş sözlər söyləməyə deirlər. Və beləcə bizim zövqümüzü öldürüb oxşayırlar!) Və yaxşı ki, belə bezdarnı rejissorlar sürüsünün ağlına şeytan (onlarınkı allahdan keçib…) özlərini ciddi səhnədə sınamaq kimi təhlükəli ideyanı salmır. İstanbul tətilinə çıxmış tamaşaçının gözünün qabağından pərdəni növbəti HESABAT-da qaldırmağa çalışacağıq. Hələlik ona da min şükür ki, biz bu gün heç olmazsa Mərahim Fərzəlibəyovun, Bəhram Osmanlının rejissorluğunun altını çəkirik.
Teatrda dəyərlər və qiymətlər sistemi dəyişir.
Aktyorları, aktrisaları daha çox uğurlu rollar yox, məsələn prezident təqaüdü münasibətilə təbrik edirlər.
S.Vurğun adına dövlət Rus Dram Teatrında da vəziyyət ruscadır.
Özlüyünldə maraqlı layihələr olan YUĞ (Vaqif İbrahimoğlu), PANTOMİMA (Bəxtiyar Xanızadə), Şəki Teatrı (Cahangir Novruzovun vaxtında təbii ki…), son zamanlar isə ÜNS (Nərgiz Paşayeva) barədə isə əlahiddə danışmaq istəmirəm. Çünki əlahiddə götürülmüş ölkədə kommunizm qurulmur.

Duz -Məzə Yerinə Şit Məzi

Teatrımızın ağlamalı yerləri barədə bir az dərdləşdik. İndi isə bir az da gülməli yerləri barədə. Əvvəlcə özümüz üçün bir planka (son hədd) müəyyənləşdirək. Bu olsun «O olmasın, bu olsun!». Və indi bu filmdə çəkilən aktyorların məharəti, onların ağır taxta oyunu nəticəsində yaranan təbii gülüşü xatırlayaq. Əlağa Ağayev, Ağasadıq Gəraybəyli, Möhsün Sənani, Barat Şəkinskaya, İsmayıl Osmanlı və sair və il axır. İl axır da oldu. Bu nəsillə sanki. O aktyorların oynadığı obrazlardan qalan «zərbül-məsəlləri», «qanadlı ifadələri» xatırlayaq. «Bir bizə təşrif buyur!», «Hazırlıqlı gəlim, yoxsa», «arağ içmisən pulun ver də a bəy!, «heç hənanın yeriydi?», «bir dəli şeytan deyir bunların…», «papağımı belə qoysam…», «kim olsa yaxşıdı, bizim bu Məşdi İbad?!», «bu gəlini gətirəndə baxmazlar ki, kişidi, ya arvad?!», «babalı Sərvərin boynuna!»…, «Bəyin iki adaxlısı var!», «Bəs mənim bir abbasım hara getdi?!»,»Axı bu bir parça kağı nədi ki?»…
Dayanaq.
Bütün filmin ssenarisini köçürməyə lüzum yoxdur!
Sadəcə söhbəti bu sualın üzərinə gətirirəm ki, Azərbaycan komediyaçılığının belə bir şedevri olduğu halda biz niyə dayandıq və sürətlə başı aşağı yuvarlandıq? Seçdiyimiz nümunədə guya komik, fiziki hərəkətlər hesabına tamaşaçı güldürmək momenti demək olar ki, yoxdur. Yalnız Lütvəli Abdullayevin bir-iki təşəbbüsü istisna olmaqla: Üzeyirbəyin versiyasına görə, bəylik dövrünün dayaqlarının zəiflədiyini göstərmək məqsədilə düşünülmüş pilləkən və onun laxlaması nəticəsində Lütvəlinin yıxılması… Və ya ziyafət səhnəsində Lütvəlinin acgözlüklə budu dişinə çəkməsi. Amma dərhal da qeyd edim ki, sadaladığım epizodlar ümumi kontekstdə yersiz görünmür, əksinə ümumi gülüş mənzərəsini tamamlayır. Və nəhayət, o zaman Lütvəli Abdullayev tək idi. Sonradan səhnənin Lütvəliləşməsi hərəkatı başlandı. Əllərin, ayaqların cəlb olunması ilə artıq hərəkətlər, yıxılmalar, karlığın, korluğun, liliputluğun gülüş hədəfi kimi seçilməsi, gözlərin bərələrək yerindən çıxması…
Bu özünün pikinə, acınacaqlısı burasıdır ki, indi də Azərbaycan Musiqili Komediyaçılığının zirvə nöqtələrindən sayılan «Hicran» tamaşasında çatdı. Dadaşbalanın kəkələməsi nəticəsində alınan «B-bı-bı-bı-bı-bıb… B-bı-bı-bı-bı-bıb… B-bı-bı-bı-bı-bıb… Bu boyda!» kimi replikaların, S.Aslanın və hacıbaba Bağırovun səhnədə çıxdığı saçyoldunun hesabına alınan effektlər… Nəsibə Zeynalova, Səyavuş Aslan və Hacıbaba Bağırovun bir-birinə təkan verə-verə tamaşada əl, ayaq və sair əzaların hesabına gülüş yaratmaq cəhdləri auditoriyanın kütləvi şəkildə QIDIQ TEATRINA qatılmasını sürətləndirdi. Hətta Şəmsi Bədəlbəyli kimi yüksək zövqlü rejissor belə kütlənin zövqü səviyyəsinə enməyə məcbur oldu. Və bununla da Azərbaycan Komediyaçılığı ağ gülüşdən qara gülüşə keçdi. «Alə, bu nöşün belə olodu, alə, Çubuş?!», «Qoyunun biri bax bu əmoğlu boyda!», «Ləhlü-lülü!» və sair…
Azərbaycan Gülüşünün reanimasiya olunacağına az-çox ümid KVN tetatrı ilə yarandı. Bu məktəbin orta statistik hazırcavablıq mühitinə təsiri nəzərə çarpacaq idi. Xüsusilə, KVN öz repertuarını SNQ məkanınıa hesablayanda maraqlı idi. İndi KVN də özünün enmə bucağındadır. Daha doğrusu onun teatr fəaliyyətində az-çox nəsə qalıbsa belə, KVN filmlərində vəziyyət acınacaqlıdır. Sətiraltılıq, bir budaqda oğurub minbir budaq siləkələmək, birbaşalıq, cəsarətlik kimi sırf ilkin kvn-çilik xüsusiyyətləri yerini şitliyə, bayağılıya verməkdədir.
Nəsibə Zeynalova, Hacıbaba Bağırov və Səyavuş Aslanın əhval-ruhiyyəmizə gətirdiyi dartıb güldürmə, qıdıqlama üslubunu onların dəyişəcəyi barədə şəxsən mənim təsəvvürlərim özünü doğrultmadı.
KVN, onun yaratdığı gülüş və yaratmağa çalışdığı qəhqəhə, duz və məzə əvəzinə səhnəmizə ŞİT və MƏZİ gətirdi.
İndi tamaşaçı da, ifaçı da zövq boyunca enməkdə. düşməkdə «Tam Sərbəst»dir. «Bu şəhərdə» balağan teatrı özünə bala əkir, doğur… Gülməlimiz, ağlamalı, ağlamalımız gülməli…
Və bir şeyə qəti əminəm ki, hardan başlasaq da BİR ÜZÜK DAİRƏSİ BOYUNCA dövran edəcək anamın mənə bağışladığı və mənim tamaşa zalındaca itirdiyim həmin üzüyün mövcud dramaturgiyanı qarğıyan ruhunun dairəsindən çıxa bilməyəcəyik. Bu anamın bəxt üzüyü idi bəlkə də. O üzüyün itkisi isə mənim bəxtimə düşdü… Süleyman peyğəmbər də deyilki ki, üzüyümüzün qaşı təsəlli yeri olsun. Baxıb «bu da keçər» oxuyaq… Bizim üzüyümüz yoxdur.

Hələlik isə əlinizi öpmək üçün uzatmayın, əziz aktrisalar!
Bəlkə də min yerə vurmusunuz…

Pərdə Nə Gözəldir, Necə Qəşəngdir…

Və hörmətli aktyorlarımız tamaşaçılara hələlik baş əyməyin. Onu əvvəlcə qaldırmaq lazımdır!
Nəsə.
HÖRMƏTLİ TEATR BÖYÜKLƏRİ!
Səhnə olanda nə olar…
Arada pərdə olsa yaxşıdır!

P. S. Və görəsən o üzüyü kim tapacaq?

"HESABAT" jurnalı

Reference: ANSPRESS

Çılpaq Məd(H)əNiyyət (2-ci yazı)

«Şairə öz şeirində inciyə-inciyə car çəkirdi ki, harasınasa çəngəl soxmaq istəyib və anası qoymayıb»

Qırmızı İşıq

«Məd(h)əniyyət»ə bir jeni janrdır» dedik.
Amma əslində «Yaxşıca unudulmuş köhnə» də demək olardı. Azərbaycan mədəniyyəti özünün ən böyük adlarının, ən qədim nəhənglərinin zamanında belə mədh və mədhiyyələrlə birbaşa bağlı olub. Nizami Gəncəvidən, Xaqani Şirvanidən tutmuş Səməd Vurğuna, Süleyman Rüstəmədək… Birinci şəxslərə mədhiyyələr söyləyiblər ki, öz həmkarları arasında birinci olsunlar. Şifahi mədəniyyətimizdə də belə olub, yazılı mədəniyyətimizdə də. Və bu gün sağdan sola, soldan sağa həmlələr yeyən Azərbaycan Yazıçılar İttifaqı da elə o ümummilli daxili vəziyyətin müqəvvasıdır.
İş elə gətirdi ki, yazıçı Seyran Səxavətlə bir maşında yol gedəsi olduq. Ordan-burdan söz düşdü və mən nə üçünsə Seyran müəllimdən soruşdum ki, niyə bu gün ədəbiyyatda hadisə sayıla biləcək bir şey yazmırlar. Seyran Səxavət də ani olaraq düşünəndən sonra dedi ki, Şahin, qardaşım, bu ədəbiyyat da yol-zad deyil ki, burada hadisə-filan ola, qəza ola, avariya ola? Mən razılaşdım. Amma onu da deməyi özümə borc bildim ki, Seyran müəllim axı heç qırmızı işığı keçəniniz də yoxdur?
Bəlkə də mətləb üstünə uzaqdan gəldim. Amma doğrudan da ədəbiyyatda bu qırmızı işıq məsələsi məni əməlli-başlı narahat edir.

Nə qədər?
Əlbəttə ki, qəza qədər…

Əvvəlcə, onu deyim ki, mən adi bir oxucu olaraq ədəbiyyatı günün tələblərinə uyğunlaşdıranların tərəfində heç vaxt olmamışam və elə bu səbdəndir ki, ən azı adı ilə ədəbiyyata yenilik gətirməyə cəhd göstərənləri sevmişəm. Anarı və Elçini orta məktəbin ilk siniflərində oxuyanda da ona görə oxumamışam ki, onların o zaman üçün təzə təhkiyə və üslublarını yaxşıca başa düşürdüm. Əksinə, mənə nə «Məsməxanım Məsmədi» atmacası, nə də Mirzoppanın silodka yeməsi maraqlı idi. Çünki qonşuluğunda Siyabəyim, Təzəxanım, Məmmədağa kimi adlar yaşayan və tez-tez bu adların sonrasına xaladan, bibidən, əmidən bir şey artıra-artıra onlara salam verən 7-8 yaşlı kənd uşağını bu növ xitablarla təbii ki, heyrətləndirmək olmazdı. Ya da çörəyinin üstünə tomat yaxıb yeyən sinif yoldaşlarım Faiqin, Fürqanın nəyi həmin o silodkayeyən Mirzoppadan əskik idi ki? Amma mənə bütün bu yeni ədəbiyyatda iki məsələ doğrudan da maraqlı görünürdü. Təkrar olsa da deyim ki, birincisi həmin yazıçıların familiyasızlığı (soyadsızlığı) ikincisi də o müəlliflərin xəbəri bəzən əvvələ, mübtədanı axıra atmaqla ədəbi üsluba gətirdiklərini güman etdikləri «yenilik». Vəssəlam.
Hər nəsə, poçtalyonumuz Mirayətin at belində qapı-qapı gəzərək payladığı qəzetlərin içində «Ulduz» və «Azərbaycan» jurnallarının olması mənə xüsusilə ləzzət verərdi. Bilirdim ki, bu jurnallarda yeni şerlər, hekayələr olacaq, yeni rəssamların rəsm əsərləri olacaq və mən nə vaxtsa bu jurnallarda öz yazdıqlarımın dərc olunacağını təsəvvür edəndə az qalırdı xoşbəxtlikdən dəli olum. Bir dəfə «Azərbaycan pioneri» qəzetinə göndərdiyim yazıların dərc olunmadığına nə qədər kədərlənmişdimsə, həmin qəzetin rəsmi zərfində aldığım cavab məktubuna bir o qədər, bəlkə ondan da çox sevinmişdim. Hansısa Ə.Yasinzadə mənə yazırdı ki, yazdıqarım «bədii cəhətdən zəif olduğuna görə onu dərc edə bilmədik. Daha səylə işləyin». Bu məktubu mən bütün sinif yoldaşlarıma göstərmişdim. Bu o zamanlar idi ki, ədəbiyyatda cəmiyyətdə olan qanunlardan da amansız qanunlar hökm sürürdü. Və mən Elçin və Anarı, Azərbaycanın ilk soyadsız yazıçılarını elə o vaxtlar oxuyurdum. Heç ağlıma da gəlməzdi ki, bu əslində bir tryukdur ki, onunla da Elçin İlayas Əfəndiyevin, Anar isə Rəsul Rzanın oğlu olduğunu camaat bilməsin və qazanacağı ədəbi nailiyyətləri onun öz adına yazsınlar deyə belə addım atır. Mən özümu az-çox oxumuş adam sayıram və inanıram ki, Azərbaycanda mənim kimilər az deyil. Elə buna görə də əmin-arxayın şəkildə yazmağı özümə borc bilirəm ki, bu gün Azərbaycan ədəbiyyatı mənim və ya bizim kimi oxucular üçün maraqlı deyil. Seyran Səxavət bəlkə də ədəbiyyatı yol saymaya, orada qəza-avariyanın olmalı olmadığını iddia edə bilər. Amma mən də tam haqlıyam deyəm ki, ədəbiyyat yoldur və bu yolun qəzaları da ola bilir. Üstəlik yazıçı öz düşüncəsinin fərdi minik maşınında qəzaya uğrayırsa bu zaman qurban yalnız o özü olur. Amma unutmayaq ki, hər bir yazıçı yüzlərlə, bəzən minlərlə sərnişinin taleyinə cavab verən maşinistə də bənzəyir və bu maşinistin səhvi ucundan qatar qəzaya uğrayarsa qurbanların sayı qat-qat artır. Bu gün Azərbaycanda ədəbi qəzaların sayı minlərlədir. Qəzalardan sonra şikəst olmuş, əlini, qolunu yox, beynini, zövqünü itirmiş o qədər bədbəxt var ki… Onları mənzil başına Anar, Əkrəm Əylisli, İsa Hüseynov, Sabir Əhmədov, İsi Məlikzadə və adlarını hələ çəkə biləcəyimiz daha bir neçə yazıçının maşinisti olduğu qatar aparmayıb. Müstəqil Azərbaycanın ədəbiyyatını irəli aparan qatarın baş vaqonu indi naşıların, nabələdlərin əlindədir.

Ədəbi Gölməçə Sindromu

Dünya Ədəbyyatı okeanına çıxışı olmayan, özünün məhdud gölməçə ömrünü yaşayan, ara-sıra hansısa uydurulmuş delfinlərini xatırlayan və bir başqalarının «onlar əslində delfin yox, adicə suiti olub və ya bizim ədəbi gölməçədə qurbağadan savayı heç bir canlı yaşamayıb!» deyə protest edənlərin bəyanatlarından sonra isə səsini xırp kəsən qələmçilər ədəbiyyat qanunlarını pozmaqdan yox, iqtidarın qəzəbindən qorxurlar. Nə qədər qəribə olsa da. Bir vaxt əbədiyyatımız Azərbaycanın özü kimi bütöv əraziyə, özünün müqəddəs dəyərlər sisteminə malik olan vətən torpağı idi. İndi bu vətən torpağında it yiyəsini tanımır. Yeni yazıçılarımız hətta qadın və kişi cinsiyyət orqanlarının adlarını belə açıq mətnlə dilimizə gətirirlər. Dünya ədəbiyyatı yeni-yeni adlar hesabına zənginləşir. Qulağımızın dibində Orxan Pamuk Nobel mükafatı alır. Azərbaycan yazıçıları isə ən yaxşı halda bir-birinin ad gününə tost deyir (yazır), ən pis halda isə (bir-birinin gorunu söyürlər) Mən qoca və geridə qalmış deyiləm. Bunu bəri başdan deyirəm ki, bəzi axmaq və sarsaq yazıçılar özlərinin olduqca dayaz hoqqabazlıqlarına haqq qazandırmaqvə ya guya «dərin düşüncə sahibləri olduqlarını nümayiş etdirmək» fikrinə düşməsinlər. Dalini də tanıyırıq, Fizulini də… Porkyaya da bələdik, Apolinerə də, xülasə Azərbaycan ədəbiyyatının Salamından fransız ədəbiyyatının Şa Qoluna qədər az adam tanımırıq. Necə deyərlər, Vüqar Əhmədi də tanıyırıq… Cəmil Əhmədi də. Kimsə özünü modernist, bir başqası postmodernist, üçüncüsü ən postmodernist adlandırır. Bir də görürsən ki, fındığın birisi çıxdı ortalığa və bəyan etdi ki, mən qoz oğlu qozam. Yaxud, ortaya bir balqabaq dığırlandı və söylədi ki, qlobus dedikləri mənəm. Azərbaycan ədəbiyyatının ümidverici gəncləri olmuş və bu gün də qalan 50 yaşlı Babalar isə biçarəlikdən gedib Zulyaya mahnı mətni təşkil edirlər. Bu Zulya da poeziya ilə poezdi bir-birindən ayıra bilmədiyinə görə, şirin söz qurusu ona ləzzət eliyir, ağzını marçıldadır, milli mədəniyytimiz bir yeni şedevr də alır, müəllifə bir-iki xoş söz, bir iki qaş-göz, sonra isə klip! Beləliklə Baba yapışır, nəvədən, nəvə turpdan… Və dartıb çıxarırlar. Sonra bu turpun qazına bir balaca ritm də qatıb yedlirirlər tamaşaçı-dinləyici auditoriyasına. Xalq başlayır gəyirə-gəyirə oxumağa.

MİLLİ METR YOXSA, millimetr?

Bir zamanlar ustadlara METR də deyərdilər. Məsələn, Bəxtiyar və Şəhriyar da elə bizim Milli Metrlərimiz idi. Bu gün kiməsə Milli Metr demək istəyirsən-alınmır. Uzaqbaşı dönüb olur sadəcə millimetr… Sən demə çox balacaymışlar. Hətta Bəxtiyar Vahabzadə belə. Bunu heç vaxt deməmişəm və yazmamışam. Amma bu dəfə yazacam. Bəxtiyar Böyük şairimizdir. Nəbi Xəzri rəhmətə gedəndən sonra ondan böyük şairimiz qalmadı. Azərbaycan poeziyasında yaşca hamıdan böyük indi odur. ANS TV və ANS ÇM təzə bağlanmışdı və biz bütün saman çöplərinə əl uzadırdıq. Bəxtiyar Vahabzadədən xahiş etdik ki, ANS-in müdafiəsinə qalxsın. Hər halda xitabımızda məntiqəuyğunluq var idi. Biz «Cücələrim» mahnısının müəllifi Qəmbər Hüseynlinin ruhuna yox, «Gülüstan» poemasını yazaraq özünü ÖLKƏ DİSİDENTLƏRİNİN CƏRCƏSİNDƏ BİRİNCİ SIRA, BİRİNCİ YERƏ PƏRÇİM ETMİŞ Şairə müraciət etmişdik. Güman edirdik ki, düz də etmişik. Və o zaman Bəxtiyar Vahabzadə bizə sadəcə olaraq onu siyasətə qatmamağı xahiş etdi. Bəlkə də bu hadisəni xatırlamazdım. Amma bir neçə gün əvvəl Aygün Kazımova ANS TV-nin «Şoubiz» proqramında əməkdaşımızı siyasətə qarışmaqda günahlandıranda yadıma Böyük Şairimiz düşdü və düşündüm: «İlahi xoşbəxt adamalar bir-birinə necə oxşayır. Amma biz bədbəxt oxucular hərəmiz bir cür bədbəxtik!» O gün şair Adil Cəmili hansısa kanalda münsiflər heyətində gördüm. Gənc ifaçıların oxuduğu mahnıların sözlərini saf-çürük edirdi. Yazığım gəldi. Axı bu böyük olmaq istəyən Adil idi. Mən onu hətta ana vətəni Kəlbəcər işğal ediləndə belə bu qədər balaca görməmişdim. Vahid Əziz, İlhamə və İlham Rəhimli ilə birlikdə aşağı səviyyəli bir əyləncə mərəkəsinə harayçılıq edirdi. Məmməd İsmayılı gördüm deyən yoxdur. Ramiz Rövşənin «Nəfəs: kitablar kitabı» da gözlənilən effekti vermədi. Vaqif Bayatlı Önərə bir «Kamança» lazımdır: söz balası, zalım tifili… Ortada roman yox. Povest yox. Hekayə yox. Qeybət. Arxayca danışmaq. Srağagün ədəbiyyatda gedən sinfi mübarizə bu gün ədəbiyyatın özünü yaradanlar ararsında gedir. Sən demə, Anar mənfi Əkrəm müsbətdir. Və ya əksinə. Ya da Anar da, Əkrəm də mənfi, Həmid Herisçi və İlyas Ərnəfəs müsbətdir. Murad Köhnəqala Məqsəd Təzəqalanı, Rasim Qaraca isə Tutu Ağcanı bəyənmir. Guya ədəbiyyatda ölüm-dirim mübarizəsi gedir. Əslində isə Azərbaycan ədəbiyyatında ölüm-dirim mübarizəsi heç cür gedə bilməz. Ona görə ki, bu gün yerli ədəbiyyatımızda dirim faktoru ümumiyyətlə yoxdur. Deməli söhbət yalnız ölüm-ölüm mübarizəsindən gedə bilər ki, burada da sillagizm var. Mütləq ölüm qalib gələcək. Mürəkkəb qapqaradan qıpqırmızıya keçib. Yazıçı Anar deputat deyil. Yazıçı Əkrəm Əylisli deputatdır. Dəyişən budur. Əkrəm Əylislinin yaşı artdıqca boyu balacalaşır. Ümumiyyətlə yaş artdıqca boyun balacalaşması təbiidir. Amma nədənsə mən bunu Əkrəm Əylisliyə heç cür yaraşdıra bilmirəm. Görəsən Lev Tolstoyü gördümü Milli Parkımızda bəstəboylu Əkrəm müəllimimiz? Bu ədəbiyyatdır, mənim əzizlərim! Buranın Allahı yazıçıdır. Bu məkanda topağı da, suyu da, insanları da, yazıçı yaradır. Onlara nə qədər ömür verməyin eksklüziv hüquqları da Allahın əlində deyil, yazıçının ixtiyarındadır. Və Allaha alternativ əsasda məkan yaradan onun bəndəsinə öz bəndəsini qarşı qoyan yazıçıların adam yadına salmaq istəyir ki, sizin və Tanrının yaratdıqları bəzən eyni qədər yaşayır. Məsələn, Balkonski neçə illərdir bu dünyadadır? Bəs Tolstoy? Gördünüz? Birini bəndə yaratmışdı, birini Allah… Hər ikisi bu gün də bizimlədir. Bəs bizim yazıçılarımızdan nə qalacaq: Məhəmməd Peyğəmbərin İsa peyğəmbərin ayağına verilməsi? Yoxsa hansısa «Lakin» qəzeti ki, orada da müəllif öz oxucu bacısı və anasına poetik -pornoqrafik kəşflərini təqdim etmişdi… İsa Hüseynovdan xəbər yoxdur. O gün dedilər ki, guya Nəriman Nərimanovun heykəlinin qarşısında durbinlə gəzirmiş. İnanmıram. Bu yəqin ki, İsa olmayıb. Musa olub. Musa Yaqubun 70 yaşı məni bərk kədərləndirdi. Doğrudan deyirəm. 70 il yaşayasan, sonra hansısa məktəblidən sonruşalar ki, Musa Yaqub kimdir, o da əvvəl qayıtsın ki, Musa kosmonavtdır, özü də tatar. İkinci məktəbli isə baltanı lap kökündən vurdu. Zirədə gürzə saxlayır. Bax belə. Biz də Yazıçılar İttifaqımızın dibini murdarlayırıq. Bilirsiniz, məsələ nə yerdədir? Mən indi fikir verdim ki, bayaqdan yazıram və yazdıqlarım arasında adları çəkilənlərin əksəriyyəti köhnə ədəbiyyat kişiləridir. Bax indicə bir xanım şairəni xatırladım. Deyəsən şeir yazırdı və orda inciyə-inciyə car çəkirdi ki, harasınasa çəngəl soxmaq istəyib və anası qoymayıb. Budur bizim ədəbiyyat. Elə bir ədəbiyyat ki, qanunu yox, qadağası yox, burada törədilən cinayətə görə məsuliyyəti yox, qırmızı işığı yox… Hüseynbala Mirələmov, Ənvər Seyidov… Mənim çox hörmət etdiyim ağsaqqallar. Sadəcə ağsaqqallar. Ağsaqqal kişilər. Pyes yazırlar, tamaşaya qoyurlar. Gərək ki, Üzeyirbəyin vaxtı idi, dəllək opera yazmışdı.

BİZİM RUHNAMƏLƏR

Və biz ona gülürdük.
Bu gün ədəbiyyatın böyük bir qolunu mədhiyyələr burur. Əksəriyyəti Heydər Əliyevin ruhuna yazılan RUHNAMƏlər. Yerli qələm zərbəçilərimiz may (10 mayın bu ayın içində olduğuna görə) və dekabrı (12 dekabrın bu ayın içində olduğuna görə) mədh ədəbiyyatı üçün əsl məqam sayırlar. Nə yaxşı ki, İlham Əliyev belə YAZIQÇILARI dəstəkləmir. Baxmayaraq ki, onun verdiyi təqaüdlər, mükafatlar bəzən belə yazıçı və şairlərin də təknəsinə düşür. Amma insafla danışaq ki, İlham Əliyev mədh ədəbiyyatına investisiya qoymur. Ümumiyyətlə isə qəribə bir dünyagörüşü formalaşır. Yazıçılarımıza elə gəlir ki, onlar indiki halında çox böyük iş görürlər və buna görə onlara Prezident təqaüd verməlidir, ev, avtomobil verməlidir və sair və il axır. Niyə axı,? Axı yazıçılarımız dövlətimizin yaxasında Volodarski tikiş fabriki olmaqdan bezməliydilər axı… Axı istehsal olunan məhsul satılmırsa sex bağlanır, onun sahibi müflis olur, onun buraxdığı məhsul zaydırsa onun iyerinə xaricdən gətirilən məhsul tutur. Mən yazıçılar tanıyıram ki, Çingiz Abdullayevə 1992-ci ildən borcludur. Və qaytarmır. Deyəsən, qaytarmaq barədə də düşünmür. Özü də mən heç vaxt düşünməmişəm ki, Çingiz Abdullayev prezident təqaüdçüsüdür. Və mən Çingizi internetdə elan verən də görməmişəm ki, «ay məni sevən yazıçıya sponsor xələti!»…
Məncə, Azərbaycan ədəbiyyatının ən böyük problemi onun öz kökünə xəstəhallıqla bağlılığındadır. Dövlətdən asılılığına haqq qazandırmasında. Sanki elə belə də olmalıymış. Sanki yazıçı və şairlərimiz elə ömürləri boyu saray tör-töküntüsü ilə dolanmalıymış. Gənc qələmçilərimiz isə qocalarımızın gorunu qazımalıymışlar.
Hərdən düşünürəm ki, görəsən, mənə yazdıqlarımın bədii cəhətdən zəif olması barədə cavab yazan ƏLİAĞA YASİNZADƏ HARADADIR?
Görəsən növbəti Milli Məclisin yeni Əkrəmi, Zəlimxanı və ya ANARI kim olacaq?
Görəsən, Azərbaycanın indi hansısa kəndi varmı ki, ora poçtalyon Mirayət baba Ulduz» və «Azərbaycan» jurnalları gətirəndə hansısa uşağın ürəyi uçunsun?
Və nəhayət ay bizim hörmətli yazıçı və şairlərimiz!
Niyə öz işinizlə məşğul olmursunuz ki, sizin işlə başqaları məşğul olurlar? Axı siz də başqalarının işinə qarışırsınız… Qarışır və o işin iiçində itirsiniz. Olursunuz Əylisdən Əylisəcən.

Reference: ANSPRESS